گزارشی تکان دهنده از مرگ دریاچه ارومیه

• تاریخچه دریاچه ارومیه:

دریاچه اُرومیه موسوم به نگین فیروزه ای ایران در شمال غربی ایران و در منطقهٔ آذربایجان واقع شده ‌است. این دریاچه طبق آخرین تقسیمات کشوری، بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی می باشد. دریاچهٔ ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچهٔ داخلی ایران و دومین دریاچهٔ آب‌شور دنیا است. آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتاً از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود.

حداکثر طول این دریاچه ۱۴۰ کیلومتر، حداکثر عرض آن ۵۵ کیلومتر، حداکثر عمق آن ۱۶ متر و مساحت سطح دریاچه ارومیه ۵۲۰۰ کیلومتر مربع بوده است. حوضهٔ آبریز و مساحت آبخیز دریاچه ارومیه، ۵۱۸۷۶ کیلومتر مربع بوده که پیرامون ۳٪ مساحت کل کشور ایران را دربر می‌گیرد. این حوضه با داشتن دشت‌هایی مانند دشت تبریز، ارومیه، مراغه، مهاباد، میاندوآب، نقده، سلماس، پیرانشهر، آذرشهر و اشنویه، یکی از کانون‌های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به‌شمار می‌رود.

تصویر ماهواره ای از دریاچه ارومیه که در سال ۲۰۰۳ گرفته شده است :

(دو نیم شدن دریاچه به خاطر پل میان گذر دریاچه در مرکز آن مشخص است.)

دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین آبگیر دائمی آسیای غربی بوده که در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته ‌است. دریاچهٔ ارومیه دارای ۱۰۲ جزیره‌ است که همهٔ آن‌ها از سوی سازمان یونسکو به عنوان اندوختهٔ طبیعی جهان به ثبت رسیده‌اند. آب دریاچهٔ ارومیه بسیار شور و میزان نمک محلول در آن دو برابر اقیانوس‌ها است. به این دلیل، هیچ ماهی و نرم‌تنی به جز گونه‌هایی از سخت‌پوستان در آن زندگی نمی‌کنند و آب آن هیچ‌وقت یخ نمی‌زند. شناکنندگان نیز می‌توانند بر روی آب آن شناور بمانند. دریاچهٔ ارومیه یکی از زیستگاه‌های طبیعی مهم در منطقهٔ آذربایجان در عین حال برای ورزش‌های آبی همانند شنا، قایقرانی و اسکی روی آب نیز محلی بسیار مناسب بوده است.

نام کهن این دریاچه چیچَست بوده‌ است. این واژه، واژه‌ایست از زبان اوستایی و پارسی باستان و تلفظ آن چَئِچَستَ بوده ‌است. دریاچهٔ چیچست در اسطوره‌های ایرانی نقشی بنیادین دارد. عرصهٔ بسیاری از رویدادهای مهم زندگی کیخسرو، کرانهٔ این دریاچه بوده ‌است. دژ بهمن که کیخسرو در نبردی غول‌آسا و سهمگین آن را می‌گشاید و از چنگ دیوان به‌در می‌آورد، در نزدیکی همین دریاچه بوده و بسیاری از اسطوره‌های دیگر... در دوران پهلوی به مناسبت پادشاهی رضاشاه پهلوی، به این دریاچه نام رضائیه داده شده بود.

• دریاچه ارومیه در آستانهٔ خشک شدن !
این دریاچه که با سواحل زیبا و آب‌شور خود گردشگران بسیاری را در فصول مختلف و علی‌الخصوص در تابستان به‌سوی خود جلب می‌کرد، از نظر داشتن موادّ معدنی گوناگون، دارای یکی از کمیاب‌ترین منابع طبیعی بوده و امروزه با تهدیدی بسیار جدی روبروست که بر اثر بی توجهی های فاجعه بار، این دریاچه اکنون در خطر خشک شدن کامل قرار دارد.

طی ۱۳ سال گذشته این دریاچه ۶ متر کاهش سطح داشته ‌است. اختصاص 90 درصد منابع آبی منطقه به بخش کشاورزی، تبخیر زیاد در پی گرم شدن هوا و برداشت غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی در پی حفر چاه از دلایل خشک شدن این دریاچه می‌باشند. دریاچه ارومیه، جایی که روزگاری در همین نزدیکی ها، "نگین فیروزه ای ایران" خوانده می شد و "عروس دریاچه های ایران"؛ اما امروز، آن دریاچه پهناور و بانمک، تبدیل به کویری شور و زشت شده است و مسوولان، هنوز جلسه می گذارند و چایی می خورند که چه کنند و چه نکنند! چه تلخ و غمبار است که بگوییم بیایید نقشه ایران را اصلاح کنیم و به جای دریاجه ارومیه بنویسیم: "کویر ارومیه" چراکه بروز خشکسالی دریاچه ارومیه نمودی از عدم وجود برنامه ریزی، امکان سنجی و آینده نگری در انجام پروژه های عمرانی در این منطقه بوده است.

به گزارش خبرگزاریها جلسات و همایش های منطقه ای، استانی، ملی و فراملی برای نجات دریاچه ارومیه برگزار شده اما هنوز اقدامی در خور برای اجرای مصوبات صورت نگرفته است. در اعتراض به خشک شدن دریاچه در فروردین امسال اعتراضی صورت گرفت. در مرداد ماه سال ۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی با دو فوریت طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه موافقت نکرد و این امر به احتمال زیاد به بحرانی تر شدن اوضاع دریاچه دامن خواهد زد. کارشناسان معتقدند در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست محیط منطقه را تغییر خواهد داد.

با خشک شدن دریاچه ارومیه و باقی ماندن 10 میلیارد تن نمک در سطح این تالاب بین‌المللی، علاوه بر اینکه زندگی مردم استان‌های آذربایجان‌های غربی و شرقی، اردبیل، زنجان و تهران تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرد، امکان این وجود دارد که گرد و غبار نمکی زندگی مردم در کشورهای همسایه شمالغرب ایران به‌ویژه ترکیه و عراق را نیز تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر این پیش بینی میشود در صورت خشک شدن کامل دریاچه شاهد بارش باران نمک در بسیاری از استان های همجوار باشیم و در ادامه این امر منجر به آواره شدن ۱۳ میلیون نفر خواهد شد.

آخرین تصاویر از دریاچه ارومیه ؛ که بود و کویر ارومیه ؛ که هست !

اگر رسیدگی نشود و نجات این زیستگاه طبیعی به فراموشی سپرده شود ...

مقایسه ای از بروز خشکسالی در دریاچه ارومیه با وضعیت سابق آن: